Niemand snapt het natuurbeleid. Je raakt het spoor al bijster bij de concentraties, molen, microgrammen en emissiepercentages. Alle maten worden door elkaar gegooid. Waarom alle rapportages niet gewoon in kilo’s stikstof per hectare? Daar heeft iedere veehouder tenminste een beeld bij. Deze column is speciaal voor veehouders: het stikstofmysterie in kg N/ha.
Berekening: mest valt volop uit de lucht
Het RIVM heeft voor elke vierkante kilometer in Nederland uitgerekend hoeveel stikstof hier jaarlijks neerslaat vanuit de lucht. In Noord-Brabant in het veerijke De Peel gaat het om 59 kilo N/ha. De Brabantse akkers worden volgens het rekenmodel dus volop bemest vanuit de atmosfeer. Maar liefst 34 procent van de N-gebruiksnorm valt ‘gewoon’ uit de lucht! Deze stikstof komt neer met regen en sneeuw en wordt op droge dagen door de planten ‘aangezogen’ uit de buitenlucht. In een provincie als Drenthe met een gemiddelde veedichtheid valt 24 kilo N/ha spontaan uit de lucht en in veearme gebieden gaat het om zo’n 10 kilo N/ha. Belangrijke opmerking: het gaat hier om stikstof afkomstig uit ammoniak van de landbouw (het grootste deel) en stikstof uit andere bronnen zoals het verkeer en de industrie.
Metingen: helft minder stikstof
Gelukkig wordt er ook veel gemeten. Zo wordt vastgesteld hoeveel stikstof uit landbouw en verkeer op ieder moment in de lucht zit en hoeveel er neerkomt met regen, sneeuw en hagel. Volgens metingen van het RIVM bevat de neerslag in De Peel op jaarbasis 11 kilo N/ha, waarvan 8 kilo afkomstig van ammoniak uit de landbouw. In een provincie als Drenthe gaat het om 8 kilo N/ha, waarvan 6 kilo afkomstig uit de landbouw. Dit zijn in vergelijking met wat het rekenmodel becijfert, veel lagere waarden.
Maar we zijn er nog niet, planten nemen daarnaast ook ammoniak en andere stikstof op uit de buitenluchtlucht. Hoe hoger de concentratie ammoniak en stikstofverontreiniging in de buitenlucht, hoe meer planten ervan opnemen. Bij de relatief hoge concentraties in De Peel pakken planten zo’n 6 kilo N/ha/jaar uit de lucht (waarvan 2/3 afkomstig uit de landbouw), in andere delen van Nederland ligt dit lager. Deze cijfers zijn gebaseerd op metingen aan planten zelf (gedaan door buitenlandse onderzoeksinstituten en door Wageningen UR).
Berekening versus meting
Het rekenmodel komt dus tot een veel hogere stikstoftoevoer vanuit de atmosfeer dan de werkelijke metingen:
• Veerijke regio: 59 kg/ha/jaar (berekend) en 17 kg/ha/jaar (gemeten)
• Gemiddelde regio: 24 kg/ha/jaar (berekend) en 12 kg/ha/jaar (gemeten)
• Veearme regio: 10 kg/ha/jaar (berekend) en 6 kg/ha/jaar (gemeten)
De wetgever baseert zich alleen op de berekeningen: maatregelen om ammoniakemissie te reduceren worden op de berekende waarden gebaseerd. En ook bij de aanvraag van een Natuurbeschermingswet-vergunning telt alleen de berekende waarde. De meetuitkomsten hebben in juridische zin geen enkele betekenis.
Stikstof slurpende vegetaties?
Het RIVM veronderstelt dat planten in staat zijn enorme vrachten stikstof ‘aan te zuigen’ uit de lucht. In De Peel zou het gaan om jaarlijks 48 kilo N/ha/jaar, in Drenthe om 16 kilo N/ha/jaar en in veearme regio’s om 4 kilo N/ha/jaar. Het rekenmodel van het RIVM komt tot die hele hoge waarden omdat de meetuitkomsten worden opgehoogd met een zogenaamde ‘achtergronddepositie’. Onze redactie doet al jaren research naar het ammoniak- en natuurbeleid, maar heeft nog geen metingen gezien die het bestaan van deze achtergronddepositie aantonen. Maar daarentegen wel series metingen die aantonen dat deze achtergronddepositie alleen op papier (in het rekenmodel) bestaat en dus niet in de praktijk. Tegenbewijs is uiteraard welkom.
Meting stikstofneerslag discutabel
En de depositiemetingen van het RIVM in Bargerveen (Drenthe) dan? Hier is met de zogenaamde COTAG-methode vastgesteld dat er jaarlijks rond 25 kilo N/ha uit de lucht valt. Deze methode meet simpel gezegd de hoeveelheid ammoniak die uit de lucht verdwijnt. Daarbij wordt aangenomen dat de verdwenen ammoniak is opgeslurpt door de vegetatie. Mag je dat zomaar aannemen? Ik denk van niet. Aangezien ammoniak de helft lichter is dan lucht, kan die net zo goed zijn opgestegen. Ook meet deze methode de hoogste hoeveelheden ‘opgesoupeerde’ ammoniak in de winter. Tja… zullen planten bij vorst en kou echt de grootste hoeveelheden stikstof opnemen? Dat is niet aannemelijk. Het lijkt erop dat het RIVM gekozen heeft voor een meetmethode die uitkomsten geeft in lijn met haar rekenmodel.
Om alle mist rondom de ammoniak te laten optrekken zijn metingen nodig die eerlijke uitkomsten geven richting de veehouderij. Uitkomsten in kilo’s stikstof/ha/jaar*), zodat veehouders het beleid in ieder geval kunnen controleren.
