‘Pisnijdig´ en ´donderslag bij heldere hemel´ – in de media barst het van de boze berichten aan het adres van staatssecretaris Van Dam. Dat de invoering van de fosfaatrechten met een jaar is uitgesteld en in feite mosterd na de maaltijd zijn geworden (net als de Kringloopwijzer als beleidsinstrument) begint zachtjes aan door te dringen. Zo ook het dreigende verlies van de derogatie.
Toch komt dit opschorten van de fosfaatrechten voor meen en geen niet onverwacht. Verschillende groepjes togen na 2 juli 2015 naar Brussel, om zich dáár te laten informeren, waaronder V-focus. En kwamen met verontrustende signalen thuis. In Brussel werd argwanend gekeken naar die fosfaatrechten. Ik zie het viertal nog uit hun stoel opveren – de voorzitter en drie ambtenaren van het Nitraatcomité – zij waren zichtbaar ‘not amused’ dat zij niet op de hoogte waren gesteld van de Nederlandse plannen en wilden er van alles over weten. Het comité gaf tenslotte aan niet overtuigd te zijn dat dit instrument voldoende doel zou dienen. Afgelopen voorjaar troffen we elkaar opnieuw, het comité bleek deze keer wel op de hoogte van de Nederlandse plannen rondom de fosfaatrechten, men had het nodige vanuit de media vernomen. Maar ook deze keer werden er kritische kanttekeningen geplaatst bij de fosfaatrechten. Was men in Nederland geïnteresseerd in deze berichten uit Brussel? Niet echt.
Persoonlijk heb ik de argumenten voor fosfaatrechten nooit sterk gevonden: sturen met een middel (fosfaatrechten) op een middel (plafond) in de hoop iets van een milieudoel te halen. Waarom dan toch zoveel pressie op die fosfaatrechten? De dominante voorvechters van fosfaatrechten zijn NZO en LTO. Er zou door NZO hard gestreden worden voor behoud van derogatie omdat men bang is bij verlies, straks melk tekort te komen. Of – en dat lijkt me aannemelijker – zou er zo hard gestreden zijn omdat de melk sommige zuivelondernemingen over de schoenen stroomt? En binnen LTO lijkt het rechtenplan zo’n intern zwaar bevochten compromis tussen Noord en Zuid, in- en extensief en sectoren, dat het intern tot oorlog zou leiden als er opnieuw aan getornd zou moeten worden.
Nog niet te laat
Met een jaar lang op het verkeerde paard wedden, is veel tijd verspeeld. Maar het is misschien nog niet te laat voor de derogatie. Momenteel wordt de discussie over wel/geen derogatie volledig gevoerd in de mist: het derogatiedossier is vertrouwelijk en de onderhandelingen geschieden in gesloten kamertjes (als ze al geschieden, want ook dat weten we niet zeker). Maar wat ik heb ervaren, en anderen met mij, is dat Brussel echt open staat voor vragen van Nederlandse boeren, en onze boeren ook graag de weg wil wijzen. Waarom nodigen wij Brussel dan niet als de wiedeweerga uit om hier aan alle boeren zelf te vertellen wat de bedoeling is en hoe wij derogatie kunnen behouden? Laten we in ieder geval niet nog meer tijd verliezen met blindemannetje spelen.
