Vol trots verhaalt de oud-boerenbestuurder over zijn optreden: “Wij riepen onze leden op om de wet te overtreden, wij vonden dat de wet gehoorzamen meer schade toebracht dan de wet negeren.” De rechtszaken volgden elkaar in rap tempo op, de juridische bijstand werd collectief georganiseerd en gefinancierd, en veel arrondissementen gingen uiteindelijk overstag. Hun rechters gedoogden de massale overtredingen van de extensieve boeren die de speciale kringloopmest boven de grond aanwendden in plaats van eronder. Dit speelt rond de eeuwwisseling. Een dergelijke aanpak, waarbij een boerenvereniging het heft in eigen hand neemt en geenszins van plan is te ‘polderen’, is tegenwoordig ondenkbaar. Of zou zoiets vandaag de dag nog werken?
Er waait thans een andere wind door besturend Nederland: boerenbestuurders polderen, werken samen met overheden, en ‘bouwen bruggen’. Daarbij hoort een werkwijze van kritische vragen stellen, afgekeken van de politiek. Politici leggen hun bewindspersonen onder vuur met scherpe vragen en hun beleidsambtenaren stellen vervolgens de verdediging op. Daarbij beschikken politici over instrumenten als moties, amendementen en meerderheid van stemmen waarmee besluiten kunnen worden afgedwongen. Die instrumenten ontbreken helaas in het agrarische poldermodel, waardoor boerenbestuurders er gekortwiekt inzitten. Wat dat betreft is het poldermodel voor verbetering vatbaar.
Boerenbestuurders zijn best kritisch in hun vragen, daar valt niets op af te dingen. Als landbouwjournalist ontvang ik met regelmaat kritische vragen vanuit deze groep naar aanleiding van mijn artikelen. Men wil weten welke actie ik heb ondernomen tegen de misstanden die wij beschrijven, wat mijn plan van aanpak wordt richting beleidsmakers. Mooi natuurlijk, zoveel betrokkenheid en vragen. Desondanks heb ik bij het polderen-doen-wij-allemaal-samen twijfels: de verantwoordelijkheden raken vertroebeld. Wat dat betreft zie ik meer in die oud-boerenbestuurder van rond de eeuwwisseling, die zélf actie afdwong. Dat moest ook wel, hij was daar verantwoordelijk voor. Toen waren de verantwoordelijkheden nog helder.
