Zelfs als alle agrariërs volledig zouden stoppen met het bemesten van hun landerijen, en er geen druppel fosfaat meer wordt aangewend, zal de landbouw haar milieudoelen niet halen. Dat is namelijk schier onmogelijk. De reden ligt in een grote discrepantie tussen de metingen en de milieudoelstellingen. Die conclusie trekt V-focus op basis van zijn onderzoek naar de wetenschappelijke onderbouwing van het fosfaatbeleid, deze zomer.
V-focus bestudeerde de onderbouwing van het fosfaatbeleid, dat grotendeels is gebaseerd op modellen en berekeningen, aan de hand van de metingen van de waterkwaliteit. De waterkwaliteit is wat fosfaat betreft, al sinds de jaren ’90, belabberd. De hoeveelheden fosfaat die worden aangetroffen in oppervlaktewateren in landbouwgebieden, blijven veel te hoog en dalen slechts zeer langzaam, ondanks de steeds strengere bemestingsnormen.
In het jaar 2005, wanneer wordt gesproken over derogatie voor Nederland voor de periode 2006 – 2009, wil Brussel die derogatie alleen verlenen als onder meer paal en perk wordt gesteld aan de fosfaatemissies naar het grond- en oppervlaktewater. Er is toen een fosfaatplafond in de derogatiebeschikking opgenomen, met 2002 als referentiejaar.
Metingen sterk vervuild
Vanwege de Nitraatrichtlijn, Kaderrichtlijn Water en derogie is Nederland verplicht de waterkwaliteit te monitoren, middels metingen. Deze metingen worden ter beschikking gesteld van Brussel. Waar de metingen mooie verbeteringen laten zien voor stikstof, is dat voor fosfaat nauwelijks het geval. Ons fosfaatbeleid blijkt in het veld weinig effectief. Dit is voor V-focus reden de data van meerdere instituten, binnen en buiten de landbouw, tegen het licht te houden. De eindconclusie is bizar: ongeveer de helft van de fosfaatvervuiling die wordt toegeschreven aan de landbouw, al vele jaren lang, is niet uit de landbouw afkomstig.
Het vergde veel research om opgehelderd te krijgen welke bronnen dan wél verantwoordelijk zijn voor het ‘surplus’ aan fosfaten (zie V-focus, september 2015).
Milieudoel schier onhaalbaar
Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat de landbouw de fosfaataanwending (dierlijke mest) sinds het jaar 2000, met zo’n 30 procent heeft teruggebracht. Veel effect heeft dat nog niet gehad. De mismatch tussen de metingen en normstelling is echter zo groot, dat ook als de fosfaataanwending met 100 procent wordt teruggebracht (dus volledig stoppen met bemesten), de Europese waterdoelen in grote delen van Nederland niet gehaald zullen worden. Dit komt onder meer doordat de resultaten niet gecorrigeerd worden voor het ‘vuil’ in de metingen.
Derogatie loopt gevaar
Waar de huidige discussie over het behoud van de derogatie zich nagenoeg volledig toespitst op het theoretische fosfaatplafond, wordt voorbij gegaan aan het feit dat Brussel ons land in de eerste plaats afrekent op de vereiste verbetering van de waterkwaliteit (dit is het doel van de Nitraatrichtlijn en Kaderrichtlijn Water). Het fosfaatplafond is weliswaar opgenomen in de derogatie – volgens de beschikking op aandragen van de Nederlandse autoriteiten zelf – echter de verplichting tot verbetering van de waterkwaliteit wordt als hoofddoel aangemerkt door de Europese Commissie.
Op basis van de metingen van de waterkwaliteit is het twijfelachtig of de derogatie, na aflopen op 31 december 2017, zonder meer met vier jaren zal worden verlengd. Als de derogatie niet wordt verlengd, zal ongeveer een kwart van de dierlijke mest niet meer geplaatst kunnen worden.
Onderzoeksverslag
Abonnees van V-focus vinden een uitgebreid onderzoeksverslag in de oktobereditie. Het verslag kwantificeert per regio de hoeveelheid, maar ook de herkomst van de fosfaten in regionale oppervlaktewateren, op basis van metingen.
