Dat het agrarische milieudossier – bestaande uit natuur, mest, ammoniak, waterkwaliteit – zoveel discussies en juridische getouwtrek oplevert, is een feit. Toch is het vreemd dat er zoveel onenigheid over is, want zover liggen de meningen van boer en maatschappij niet uit elkaar. Iedereen is gebaat bij een leefbaar milieu en een gezonde landbouw met voldoende inkomen voor de boer. Interessant is daarom de vraag hoe het kan dat het milieudossier zoveel ‘gevechten’ uitlokt.
Ondoorzichtig versnipperd
Al jaren studeert de redactie van V-focus op het milieudossier. Wat ons als eerste opvalt, is dat we nog niemand zijn tegengekomen die het volledige dossier beheerst. Zo grijpen bijvoorbeeld de Kaderrichtlijn Water en de mestregelgeving in elkaar, maar in Nederland zijn het twee gescheiden beleidsterreinen, die vervolgens in Brussel weer bij elkaar komen. Zo kan de situatie ontstaan waarbij onze ‘watermensen’ hun doelen stellen aan de waterkwaliteit en onze ‘landbouwmensen’ met Brusselse ‘mestverrassingen’ worden geconfronteerd. Op het natuurdossier gaat het al niet anders, zeker als we de relatie willen leggen met de Kaderrichtlijn Water en de ammoniakregelingen. Wie snapt het nog? De redactie heeft zelfs de Raad van State al eens betrapt op een kapitale rekenfout. Het gebrek aan overzicht door versnippering eist zijn tol. Maar wie heeft hier nu baat bij?
Boze tongen beweren
Boze tongen beweren dat deze strategie bewust is ingezet door een harde kern van natuurlobbyisten binnen het ministerie. In de afgelopen jaren heeft de redactie enige research gedaan, om te toetsen of deze bewering zou kunnen kloppen. We stuitten inderdaad op documenten waaruit blijkt dat het landbouwministerie beschikte over een actieve kern van natuurlobbyisten onder haar hoge ambtenaren, die bovendien de ruimte kregen om hun eigen idealen vorm te geven in het beleid. Zo valt in enkele stukken te lezen dat de ecologische hoofdstructuur er door de ambtenaren ‘doorheen is geduwd’. Die ruimte was er destijds voor ministerieambtenaren, omdat de politiek en de landbouw geen interesse hadden in het dossier – schoorvoetend geven laatstgenoemden dat toe. Waarom zou je als ambtenaar de handschoen niet oppakken als je de ruimte krijgt? Toen er later kritiek kwam op deze interne werkwijze, heeft dat geleid tot overplaatsing van enkele ambtenaren. Ook ambtenaren zelf bevestigden dat op het ministerie jarenlang een eigen natuuragenda werd uitgevoerd, wat mogelijk werd doordat het dossier voor anderen weinig inzichtelijk was. Tot hoe lang deze situatie heeft voortgeduurd, hebben we (nog) niet kunnen achterhalen. Er zijn signalen dat deze situatie halverwege het eerste decennium van deze eeuw nog aan de orde was.
Dat natuurlobbyisten binnen het ministerie een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan het huidige ondoorzichtige milieubeleid en dit ook in Brussel hebben neergelegd, is vast te stellen. Dat de landbouwlobby en de politiek het aanvankelijk hebben laten afweten, ook. En dat we nog altijd met die troebele basis te maken hebben, is ook een feit.
Uiteraard is de redactie altijd nieuwsgierig naar meer informatie over deze kwestie.
